کاربرد رگرسیون فازی در پژوهش اجتماعی

روش‌شناسی و روش‌های تحقیق
گزارش نشست گروه روش‏شناسی و روش تحقیق
کاربرد رگرسیون فازی در پژوهش اجتماعی
گروه علمی- تخصصی روش‌شناسی و روش تحقیق انجمن جامعه‌شناسی ایران در دومین نشست خود که در تاریخ بیست و هشتم بهمن ماه برگزار شد، موضوعی را با عنوان "کاربرد رگرسیون فازی در پژوهش اجتماعی" به بحث گذاشت که طی آن دکتر ابراهیم خدایی عضو هیأت علمی و معاون سازمان سنجش کشور به سخنرانی پرداخت.
وی در آغاز سخنان خود با اشاره به مشتق شدن بحث رگرسیون فازی از موضوع منطق فازی، لازمه آشنایی با رگرسیون فازی و کاربردهای آن را شناخت کامل مباحث مطرح در منطق فازی دانست و گفت: همان‏طور که می‏دانید کلمه ”فازی“ خود حاوی ابهاماتی است و حتی در زبان انگلیسی معنای منفی‏ای از آن منبعث می‏شود. با این وجود، منطق فازی تلاش کرده نوعی مدل منطقی برای مسائل افراد در بخش‌های مختلف زندگی و تصمیم‌گیری‌های آنها در این رابطه ارائه دهد. بنابراین این منطق نه تنها آن معنای مبهم لغوی را ندارد؛ بلکه سعی می‏کند با ترسیم مدل، موضوع را از ابهام خارج کند.
خدایی در عین حال با اشاره به کاربرد نظریه‏های مجموعه‏ها در منطق فازی به جای جبر صفر و یک، این منطق را پلی میان نظریه مجموعه‏های کلاسیک و ابهامات موجود به ویژه در مسائلی مانند موضوعات اجتماعی معرفی کرد و گفت که در واقع، منطق فازی سعی می‏کند به همه چیز درجه نسبتی دهد تا آنها را به مدل‏های ریاضی تبدیل کند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود، درباره تاریخچه منطق فازی گفت: بر اساس مدارک موجود، این بحث نخستین بار در سال 1930 توسط یک فیلسوف لهستانی مطرح شده است اما موضوع چندان نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند تا اینکه در سال 1965 آقای لطفی‏زاده که ملیت آذربایجانی - ایرانی دارد، این موضوع را بیشتر مورد توجه قرار داد. البته انتقاداتی نیز در این زمینه به او وارد بود. به عنوان مثال گفته می‌شد که او اولاً نتوانسته کاربردی را برای این بحث مشخص کند تا اینکه در اوایل دهه 70 ژاپنی‏ها آن را در سیستم‏های صنعتی مورد استفاده قرار دادند. از سوی دیگر، از آنجا که منطق فازی یک درجه رضایت‏مندی بین صفر و یک را تعریف می‏کند، این انتقاد از سوی اصحاب علم آمار مطرح می‌شد که همچنان بحث احتمال در این منطق قوی است. در عین حال، لطفی ‏زاده خود می‏گوید که تئوری او در غرب بیشتر با موانع و انتقادات فراوانی مواجه شد ولی در شرق و در کشورهایی مانند سنگاپور و ژاپن مورد استفاده قرار گرفت.
خدایی در ادامه تاکید کرد: در هرحال منطق فازی بر اساس تعاریف موجود، در پی یافتن راهی است که فکر بشری را معقول و مدل‏بندی کند. علاوه بر این، از جمله دیگر دلایلی که در ضرورت طرح بحث منطق فازی مطرح می‏شود، این است که در بسیاری موارد دستیابی به مدل‏های منطق ریاضی چندان امکان پذیر نبوده، فرآیند کار غیرخطی است یا اینکه حس‏گرهای ما اطلاعات دقیق ندارند.

وی در بخش پایانی سخنان خود توضیح داد: رگرسیون موضوعی است که در تمام علوم کاربرد دارد ولی نوع متغیرها و نگاه به آن فرق می‏کند. تئوری رگرسیون کلاسیک این است که خطی بین متغیر مستقل و وابسته برازش می‏شود. این در حالی است که در رگرسیون غیرخطی بین دو متغیر دیگر یک خط فرض نمی‏شود. رگرسیون فازی نیز به طور کلی در دو حالت مورد بررسی قرار می‏گیرد؛ وقتی روابط بین متغیرها فازی باشد یا اینکه خود متغیرها ماهیت فازی داشته باشند.