روش پژوهش دلفی

1. سوال در مورد پیش بینی های مربوط به توسعه ی آینده ی موضوع مورد بررسی.(انتظار می رود در آینده  این موضوع چه پیش می آید)

2. دوم این که از خبره راهکار می خواهیم. در این مرحله پاسخ ها کیفی است.

3. از مخاطب می خواهیم ابزارهایی را برای عملی سازی پیشنهادش ذکر نمایید. سیاست ها و خط و مشی ها را بیان کند.

نحوه ی پاسخ دهی به سوالات می تواند کمی یا کیفی باشد. 

معمولا پرسشنامه ها بعضی از آنها بر نمی گردد. پاسخ های آمده را می توان از طریق ابزارها و نرم افزارهایی مانند AHP وAHPDA سایر روش ها تجزیه و تحلیل می کنیم. 

در نهایت سند نهایی تنظیم می شود. روش دلفی مانند قیفی می ماند که دهانه ی بزرگ قیف اول کار است و با تصحیحاتی که انجام می شود به سرانجامی می رسد.

روایی و پایایی این روش به روایی و پایایی پرسشنامه هایی که تهیه می شوند وابسته اند. 

بیشتر مواقع در بررسی آینده آن را به شکل روندها می بینیم. به این معنی که فکر می کنیم همانطور که قدیم بوده آینده هم همین گونه خواهد بود. ذهن ما به شکل انطباقی عمل می کند. بنابراین زندگی را به صورت یک روند می بینیم. اما تکنولوژی تغییر مهمی ایجاد کرده است. بنابراین همیشه تحلیل روند می کرده اند. اما امروزه روندها خیلی قابل اتکا نیست. بنابراین آینده پژوهی وارد حوزه ی جدیدی می شود. برای جلوگیری از غفلت زدگی باید کلان روندها را در نظر داشت. علم و فناوری یکی از این کلان روندها است که به شدت بر همه ی عرصه ها تاثیر می گذارد و دنیای آینده را شکل می دهد. بنابراین می تواند بر ذهن رفتار و حتی عقاید ما اثر بگذارد بنابراین لازم است به نحو خوبی هدایت شود.

روش دلفی یک شیوه ی مشاوره است. این روش زمانی اجرا می شود که ما در علم خودمان به بن بست رسیده باشیم. یعنی از دیدگاه بقیه صاحب نظران استفاده می شود تا این بن بست رها شویم.

آیا ابزاری مستقل است؟ ابزارهای آینده پژوهی 11 روش است. یکی از روش ها درهم کردن روش ها است که ترکیبی از روش ها است. 

بکارگیری روش دلفی عمدتاً با هدف کشف ایده‌های خلاقانه و قابل اطمینان و یا تهیه اطلاعاتی مناسب به منظور تصمیم گیری است. روش دلفی فرایندی ساختار یافته برای جمع آوری و طبقه بندی دانش موجود در نزد گروهی از کارشناسان و خبرگان است که از طریق توزیع پرسشنامه‌هایی در بین این افراد و بازخور کنترل شده پاسخ‌ها و نظرات دریافتی صورت می‌گیرد (Adler and Ziglio, 1996).

روش دلفی بر اساس رویکرد تحقیق دیالکتیکی یعنی: تز (ایجاد عقیده یا نظر)، آنتی تز (نظر و عقیده مخالف) و نهایتاً سنتز (توافق و اجماع جدید) شکل گرفته است که سنتز خود تبدیل به تز جدیدی می‌شود.

به اعتقاد هلمر(Helmer 1997)، دلفی ابزار ارتباطی سودمندی بین گروهی از خبرگان است که فرموله کردن آراء اعضاء گروه را تسهیل می‌کند.

ویسما (Wissema 1982) با تاکید بر اهمیت روش دلفی، از آن به عنوان روشی برای «یک کاوش تک متغیره» برای پیش بینی آینده فناوری‌ها یاد می‌کند. او می افزاید که روش دلفی با این هدف طراحی شده که بتواند مباحثات میان خبرگان را امکان پذیر کند، بطوری که از ورود تأثیر رفتارهای متقابل اجتماعی که معمولاً در مباحثات گروهی اتفاق می افتد و منجر به مانعی در برابر شکل یافتن عقاید و نظرات می‌شود، جلوگیری نماید.

بالدوین (Baldwin 1975) معتقد است در شرایط عدم کفایت دانش علمی موجود در نزد تصمیم گیرندگان، آنان ناگزیر به اخذ تصمیم با اتکاء به ادراکات مستقیم خود و یا آراء خبرگان هستند.

اساس و پایه روش یا تکنیک دلفی بر این است که نظر متخصصان هر حوزه علمی در مورد پیش بینی آینده صائب‌ترین نظرست. بنابراین برخلاف روشهای تحقیق پیمایشی، اعتبار روش دلفی نه به تعداد شرکت کنندگان در تحقیق که به اعتبار علمی متخصصان شرکت کننده در پژوهش بستگی دارد. شرکت کنندگان در تحقیق دلفی از 5 تا 20 نفر را شامل می‌شوند. حداقل تعداد شرکت کنندگان بستگی به چگونگی طراحی روش تحقیق دارد.

در این روش هیات (پنل) هایی از متخصصان تشکیل می‌شود که تعامل بین اعضاء، توسط رییس یا ناظر هیات انجام می‌شود.

ارتباطات داخلی شرکت کنندگان بصورت ناشناس بوده و نظرات، پیش بینی‌ها و تمایلات به ارایه دهندگان آنها منتسب نمی‌شود. انتشار این اطلاعات بدون اعلام هویت ارائه دهندگان صورت می‌گیرد.

عناصر اصلی در روش‌های اولیه دلفی عبارت‌اند از:

 ساختار سازی جریان اطلاعات

 ارائه باز خورد به شرکت کنندگان

 عدم افشای هویت شرکت کنندگان

علیرغم تفاوتهای قابل توجهی که در کاربرد تکنیک دلفی وجود دارد، معمولاً تحقیق دلفی با یک پرسشنامه که توسط یک تیم کوچک طراحی شده و به گروه بزرگ‌تری از متخصصان فرستاده می‌شود آغاز می‌شود. پرسشنامه‌ها به طریقی تنظیم می‌شوند که این امکان به وجود آید تا مخاطبین ضمن استنباط کردن و فهمیدن مساله مطرح شده، واکنش‌های فردی خود را بروز دهند. وقتی پرسشنامه‌ها برگشت، طیف پاسخها و دلایلی که متخصصان برای پاسخهایشان بیان کرده‌اند مورد بررسی قرار گرفته و خلاصه نویسی می‌شوند. در این مرحله مواردی که مرتبط با اهداف زمینه تحقیق نباشد حذف و از این طریق از مسایل منفی رایج در تعاملات داخل گروهی (مرتبط با حوزه روانشناسی اجتماعی) اجتناب می‌شود. پس از آن، گزارش خلاصه برای متخصصان فرستاده می‌شود. متخصصان اجازه دارند که پاسخهایشان را بر اساس نتایج تغییر دهند و این نتایج دور دوم مجدداً مورد ارزیابی محققان قرار می گیرد.

بدین طریق در طول زمان و با پیشرفت کار، دیدگاه‌های مخاطبین با موضوع مطروحه تطابق خواهد یافت. این فرایند ادامه می‌یابد تا اینکه اجماعی در مورد نظرات حاصل شود یا مشخص شود که متخصصان به توافق نرسیده اند.

مهم‌ترین نکته در روش دلفی، غلبه بر نکات منفی موجود در کمیته‌های متعارف است. طبق نظر فاولز(Fowles, 1978)، عدم افشای هویت، بازخوردکنترل شده و پاسخ‌های مبتنی بر آمار مهم‌ترین مشخصه‌های دلفی هستند.

دلفی یک روش آماری سفت و سخت برای پیش بینی آینده نیست. فقدان نمونه گیری، نامشخص بودن وقایع آینده و عدم فرایندهای واضح تعریف شده برای انجام دادن مطالعات دلفی، تنها چند مورد از مواردی هستند که دلفی را از روشهای علمی کنترل شده متمایز می‌کند. اما مطالعه دلفی مخصوصا برای مسائلی باارزش است که نیازی به تکنیکهای تحلیلی دقیق ندارند: مثلاً زمانی که داده‌ها ناکافی یا فاقد قطعیتند یا وقتی نمونه‌های واقعی موجود نیست و یا وقتی که جمع کردن افراد و بحث کردن در مورد مساله‌ای مشکل است. از آنجا که تکنیک دلفی بر ناشناس بودن، بازخوردهای کنترل شده و پاسخ گروهی آماری تکیه دارد و بنابراین از نفوذ افراد برجسته در گروهای بحث یا فشار گروه برای همنوایی اجتناب می‌کند، با استفاده از این تکنیک اجماعی معتبر از متخصصان می‌تواند بدست آید.

مراحل انجام روش دلفی [ویرایش]

فاول (Fawle 1978) مراحل زیر را پیشنهاد کرده است:

1.

1. تشکیل تیم اجرا و نظارت بر انجام دلفی

2. انتخاب یک یا چند هیات (پنل) جهت شرکت در فعالیت ها. اعضاء این هیات‌ها معمولاً متخصصان و خبرگان حوزه تحقیق هستند.

3. راه اندازی فعالیتهای تنظیم پرسشنامه برای دور اول

4. بررسی پرسشنامه از نظر نوشتاری (رفع ابهامات استنباطی و...)

5. ارسال اولین پرسشنامه به اعضاء هیات ها

6. تجزیه و تحلیل پاسخ‌های رسیده در دور اول

7. آماده کردن پرسشنامه دور دوم (با بازنگری‌های مورد نیاز)

8. ارسال پرسشنامه دور دوم برای اعضاء هیات ها

9. تجزیه و تحلیل پاسخ‌های رسیده در دور دوم (مراحل 7 الی 9 تاحصول پایداری در پاسخ‌های در یافتی ادامه می‌یابد)

10. آماده سازی گزارش توسط تیم تحلیلگر

مهم‌ترین نکته در این فرایند، درک هدف‌های بکارگیری روش دلفی از طرف شرکت کنندگان است. در صورت عدم درک صحیح، با پاسخ هایی نا مرتبط از سوی شرکت کنندگان مواجه خواهیم بود. پاسخ دهندگان باید از معلومات کافی در حوزه مربوطه برخوردار بوده و با ادبیات موضوعی مقوله مورد بحث آشنایی داشته باشند. ولی در عین حال شاید لزوماً به تخصص بسیار بسیار بالا در زمینه مورد نظر نیازی نباشد.

همانگونه که در بخش قبل گفته شد، حداقل تعداد اعضاء پنل‌ها برای حصول به نتیجه قابل اتکاء بستگی به طراحی تحقیق دارد. بنا بر نظر برکهوف (Berkhoff, 1975) در شرایط آرمانی حتی گروه‌های چهار نفره هم می‌توانند عملکرد مناسبی داشته باشند.

موارد استفاده روش دلفی [ویرایش]

 پیش بینی یک موضوع تک بعدی مشخص در آینده

 به وجود آوردن اجماع

 جلوگیری از غلبه یافتن تفکر گروه گرایانه(Group Think) و سکوت گرایی اقلیت (Spiral of Silence)

 ایجاد ایده‌های خلاقانه

فواید و نقاط قوت روش دلفی [ویرایش]

 ایجاد سریع وفاق

 عدم محدودیت جغرافیایی برای شرکت کنندگان

 قابلیت پوشش دادن طیفی وسیع از کارشناسان

 جلوگیری از غلبه تفکر گروه گرایانه (Group Think)

 قدرت پیش بینی موضوعات تک بعدی پیچیده

خروجی‌های روش دلفی [ویرایش]

خروجی‌های روش دلفی چیزی جز یک نظریه نیست. این نظریه به همان اندازه از اعتبار برخوردار است که نظرات افراد شرکت کننده معتبر می‌باشد. دیدگاه‌ها و نظرات شرکت کنندگان بر اساس روابط آماری و نه بر اساس اراء اکثریت و اقلیت خلاصه می‌شود.

محدودیت‌های روش دلفی [ویرایش]

روش دلفی در معرض انتقاداتی نیز می‌باشد.بیشترین انتقادات از طرف ساکمن(Sackman 1974) صورت گرفته که طی آن این روش غیر علمی تلقی شده است و آرمسترانگ (Armstrong T 1978) نسبت به دقت این روش تردید دارد.

مارتینو (MartinoT 1978) و برخی دیگر، دغدغه‌های روش دلفی را بشرح زیر رده بندی کرده اند:

 تنزل آینده: از نظر مخاطبین پرسشنامه ها، آینده (و گذشته) به اهمیت آنچه در حال می گذرد نمی‌باشند، بنابراین ممکن است تمایل به کم اهمیت دانستن وقایع آتی در آنان وجود داشته باشد.

 انگیزه‌های ساده نگری: متخصصان تمایل دارند تا نسبت به وقایع آینده بصورتی مجرد و جدا از سایر تحولات بنگرند. تجسم تصویری جامع و در بر گیرنده (Holistic) از وقایع آینده که در آن تغییرات تأثیر همه جانبه‌ای دارند، کار ساده‌ای نیست. در این شرایط اهمیت ندادن به تأثیر متقابل رویداد هایی که در آینده می‌توانند به وقوع بپیوندند محتمل است. در این موارد تجزیه و تحلیل آثار متقابل (Cross Impact) می‌تواند مفید باشد.

 تخصص‌های گمراه کننده: اصولاً ممکن است بعضی از صاحبان تخصص، پیش بینی کنندگانی قوی نباشند. یک کارشناس با تمایل به مراجعه به تخصص‌های شخصی، ممکن است پیش بینی‌های خود را در چارچوب قالب هایی خاص انجام دهد که شاید بهترین پیش بینی‌ها نباشند.

 بی نظمی در اجرا: مسیرهای مختلفی (نظیردست کم گرفتن دشواری‌های رایج و ساده انگاری در بکار گیری این روش) وجود دارند که می‌توانند کار را به انحراف بکشانند و شرکت کنندگان را از بذل توجه کافی باز دارند.

 انحراف قالب‌ها:قالب بندی پرسشنامه می‌تواندبرای برخی از شرکت کنندگان مناسب نباشد.

، دستکاری در نتایج: پاسخ‌ها می‌توانند با امید به اینکه در دور بعدی منجر به تمایل به سمتی خاص شوند، توسط مجریان دستکاری شوند.

 عدم سازگاری با پدیده پارادایم شیفت

 وابستگی میزان موفقیت این روش به سطح کیفی اعضاء و شرکت کنندگان

 تحمیل پیش فرض‌ها و یانظرات شخصی نظارت کنندگان

 در نظر نگرفتن نکات مورد اختلاف در پاسخ‌های دریافتی و عدم انجام بررسی کافی بر روی این موضوع

در چه شرایطی بکارگیری روش دلفی مناسب تر است؟ [ویرایش]

 اگر استفاده از آراء «افرادی با بینش و تجربه زیاد» در مقایسه با «رویکردهای نظری و یا برون یابی روندها (Trend Extrapolations)» برای پیش بینی آینده از قدرت بیشتری برخوردار باشد

 اگر موضوع، پیچیده باشد.

 اگر کارشناسان و خبرگان شرکت کننده، از سابقه کافی برای ارنباط گیری موثر برخوردار نباشند.

 اگر سوابق و تجربیات مورد نیاز تحقیق، طیف گسترده‌ای ازسوابق و تجربیات را در بر بگیرد.

 اگر تبادل نظر از طریق برگزاری جلسات و گردهمایی‌ها ممکن نباشد.

 اگر ناسازگاری میان افراد بسیار زیاد بوده و یا شرایط سیاسی مطلوبی وجود نداشته باشد.

به هر حال قبل از تصمیم گیری در مورد انتخاب روش دلفی باید به چند سوال پاسخ داده شود:

 چه نوع فرایندارتباط گروهی برای بررسی مساله پیش رو مورد نظر است؟

 حائزین تخصص در زمینه مورد تحقیق چه کسانی هستند؟

 چه تکنیک‌های دیگری برای انجام مطالعه وجود دارند و نتایج مورد انتظار درصورت استفاده از ان تکنیک‌ها چیست؟

پس از پاسخگویی به سوالات فوق می‌توان در مورد بکار گیری روش دلفی تصمیم گیری کرد.

روش دلفی با ایمیل بین 30 خبره با دو بار طرح موضوع و نیز با تعیین تقریب مناسب در پایان نامه مورد استفاده قرار گرفته است و نتایج بسیار مناسبی حاصل شده است.