تحقیق علمی و مبانی آن
مفهوم و فلسفه تحقیق علمى
از آنجا که تقریباً همه انسان‌ها براى یافتن پاسخ سؤال‌ها و حل مشکلات خود ناچار به کاوش هستند، مى‌توان گفت که همه مشغول تحقیق هستند. ولى آنان تشریفات و آداب یک تحقیق علمى و اساسى را رعایت نمى‌کنند. بعلاوه، در این تحقیقات نتایج حاصل شده کاربرى فردى دارد و معمولاً تکرارى است؛ یعنى اینکه در حوزه معرفت‌شناسى بشر مطالب تازه‌اى ارائه نمى‌کند.
با توجه به توضیحات مذکور، وجه تمایز تحقیقات علمى با سایر انواع تحقیق مشخص مىشود؛ یعنى اینکه واژه تحقیق اطلاق عام دارد و مى‌توان آن را براى هر نوع فعالیت جستجوگرانه و کاوشگرانه‌اى که افراد براى پاسخگویى به مسئله‌اى یا کشف مجهولى انجام مى‌دهند بکار گرفت. اما اصطلاح تحقیق علمی اطلاق خاص دارد و مى‌توان آن را براى نوع خاصى از فعالیت‌هاى تحقیقاتى بکار برد.
انسان براى ادامه زندگى ناچار است روابط خود را با هر یک از مظاهر حیات تنظیم کند و براى این کار نیاز به آگاهى دارد. به‌علاوه، شناخت جهان خلقت و عالم طبیعت از این جهت براى او ضرورى است که بتواند رموز آن را کشف و از دستاوردها و نتایج آن براى بهبود زندگى استفاده کند. کشف عوامل و عناصر و پدیده‌هاى جهان خلقت هم وظیفه‌اى است که برعهده بشر قرار داد شده و هم ضرورتى است که ناچار است آن را براى تأمین نیازهاى زندگى و بهبود آن به‌کار بگیرد. این ضرورت نوع بشر را وادار به تفحص و کنجکاوى و تحقیق نموده که در اثر آن قلمرو معرفتى خوبى به‌دست آورده و از نتایج آن نیز بهره برده است.
فلسفه تحقیق علمى
تحقیقات علمى فلسفه‌اى روشن و بدیهى دارد؛ زیرا نیاز بشر به تحقیقات علمى امرى بدیهى است. به بیان دیگر، نیاز بشر به تحقیقات علمى را مى‌توان به شرح زیر بیان نمود:
نیاز فطرى انسان
انسان فطرتاً جستجوگر است و مى‌خواهد تا حد امکان همه چیز را بداند و رموز جهان را کشف کند. حرص و ولع کودکان و سؤال‌هاى متعدد آنان از والدین براى دستیابى به پاسخى قانع‌کننده حاکى از روحیه جستجوگر انسان است. بعلاوه، کاوشگرى انسان هیچ‌وقت به پایان نمى‌رسد و عطش خواستن و دانستن او سیراب نمى‌شود. انسان علاقه‌مند به کشف ناشناخته‌ها است. مى‌خواهد بداند در پى حوادث و پدیده‌هاى جهان چه نیرویى و چه عواملى قرار دارند. مى‌خواهد بداند ماهیت اشیاء و پدیدهها و ویژگى‌هاى آنها چیست و روابط آنها با یکدیگر چگونه است. مى‌خواهد کهکشان‌ها را بشناسد و مى‌خواهد دنیاى ماوراءطبیعت و عالم معنا را بشناسد.
نیازهاى حیاتى
انسان موجودى است که از بدو حیات تا مرگ با مسایل گوناگون روبروست. او عضوى از سه سیستم اکولوژیک، اجتماعی-انسانى و مارواءطبیعت است؛ بنابراین، با خارج از خودش روابط الزامى دارد. از یک طرف با خالق و خداى خویش یا ماوراءالطبیعه و عالم معنا و از طرف دیگر با انسان‌ها و جامعه بشرى و نیز عالم طبیعت و سایر مخلوفات و موجودات رابطه دارد.
هدف تحقیق علمى
2
1
از آنجا که پژوهش علمى با ظهور مسئله یا مجهولى در ذهن محقق شروع مىشود، هدف اصلى تحقیق علمى را باید معلوم کردن آن مجهول و به عبارتى حل مسئله و پاسخ یافتن براى آن دانست؛ اما پژوهش علمى یک هدف اولیه و یک هدف غایى دارد، هدف اولیه محقق روشن کردن مسئله خاصى است که با آن روبرو شده است، ولى هدف غایى او دستیابى به معلوم کلى و به‌‌عبارتى قضایاى علمى کلى است که خصلتى جهانشمول دارد.
بررسی و ارزیابی نظریه‌ها
ارائه نظریه جدید
حل مشکل
معلومات و قضایای کلی علمی
بررسى و ارزیابى نظریه‌ها
بررسى و ارزیابى نظریه‌ها، نظریه‌هاى علمى مبناى خوبى براى شروع کار تحقیقاتى هستند. نظریه‌ها از منابع گوناگون سرچشمه مى‌گیرند؛ یعنى گاه مبناى عقلانى دارند و گاه حاصل تحقیقات تجربى هستند. با این همه، چون مصادیق بیرونى متعدد دارند باید مورد آزمایش قرار گیرند تا در صورت موفق بودن، پایه‌هاى آنها محکم‌تر شود؛ بنابراین، تعدادى از تحقیقات علمى با هدف آزمایش نظریه‌ها انجام مىشود.
ارائه نظریه جدید
به‌منظور ارائه نظریه جدید یک تحقیق علمى ممکن است به مطالعه یک مورد خاص آغاز شود، کشف ماهیت شیء یا پدیده‌اى موردنظر باشد، یا مسئله تحقیق از سنخ روابط بین اشیاء و پدیدهها باشد. در هر صورت، مطالعه یک مورد خاص چنانچه در زمان‌ها و مکان‌هاى مختلف مشمول تکرار شود و از تکرار تحقیق نتایج یکسان و مشابه بدست آید، امکان تدوین و طرح نظریه جدید فراهم مى‌آید و محقق مى‌تواند به روش استقرائى و براساس نتایج حاصل از تحقیقات خود نظریه جدیدى ارائه دهد.
حل مشکل
براى حل مشکل، بعضى از تحقیقات علمى جنبه کاربردى دارند و هدف از اجراى آنها حل مسئله یا مشکلى است که تحقیق به خاطر آن انجام مىشود، حال آنکه تحقیقات انجام شده با هدف ارزیابى نظریه یا ارائه نظریه بیشتر حالت مبنایى دارند. (به همین دلیل، به آنها تحقیق بنیادی مى‌گویند) و ویژگى‌ها و ماهیت اشیاء و پدیدهها و چگونگى روابط بین آنها را توضیح مى‌دهند. طبعاً، افراد و سازمان‌ها غالباً با مسایل و مشکلاتى روبرو مى‌شوند که کشف علت یا علل بروز آن همراه با یافتن راه‌حل، هدف عمده تحقیق قرار مى‌گیرد یا تحقیق کاربردى ضرورت پیدا مى‌کند.
هدف از آموزش روش تحقیق علمى
فراگیرى
آموزش روش تحقیق باعث مىشود تا فراگیر بتواند راه و روش دستیابى به واقعیت‌ها و حقایق را یاد گرفته و با رعایت موازین علمی، پاسخ مسائل و مجهولات را بیابد و ناشناخته‌ها را شناسایى کند و سهمى ولو اندک در جریان نوآورى و گسترش دامنه معلومات و قلمرو معرفتى انسان داشته باشد.
کسب مهارت اجراى پروژه‌هاى تحقیقاتى
اجراى پروژه‌هاى تحقیقاتى به‌ویژه در حوزه تحقیقات کاربردى امرى است که سازمان‌هاى مختلف اعم از بخش دولتى و خصوصى التفات خاصى به آن دارند، بودجه‌هاى قابل ملاحظه‌اى به آن اختصاص مى‌دهند و اجراى آن را به محققان ورزیده و حرفه‌اى و کسانى که با روش تحقیق علمى آشنایى دارند، مى‌سپارند؛ بنابراین مشارکت در پروژه‌هاى تحقیقاتى براى افراد، فرصت شغلى و منبع درآمد خوبى است و آموختن روش تحقیق علمى به مثابه آموختن حرفه‌اى است که از قِبَل آن امکان تحصیل شغل و درآمد وجود دارد.
کسب مهارت در تهیه پایان‌نامه
دانشجویان رشته‌هاى مختلف به‌ویژه در مقاطع تحصیلى کارشناسى ارشد و دکترى معمولاً براى فارغ‌التحصیل شدن باید پایان‌نامه بنویسند. این بخش پایانى تحصیلات دانشگاهى دانشجویان، مستلزم انجام دادن یک کار تحقیقى اصیل است که باید از خصلت نوآورى و تازگى برخوردار باشد. طبعاً، انجام دادن این کار مستلزم آشنایى با روش تحقیق علمى و موازین آن است؛ زیرا اگر دانشجو روش تحقیق علمى را نداند یا نتواند از آن براى تهیه پایان‌نامه خود استفاده کند، دانشگاه از ادامه تحصیل او جلوگیرى مى‌کند و فراغت از تحصیل وى تحقق نمى‌یابد.
رابطه تحقیق علمى با آمار و رایانه
آمار و رایانه از علوم و مهارت‌هاى بسیار مؤثر در تحقیقات علمى هستند، به‌نحوى‌که شاید بتوان گفت بعضى از تحقیقات علمى بدون استفاده از آنها امکان‌پذیر نیست از این‌رو، محققان مى‌کوشند هرچه بیشتر از آمار و رایانه در تحقیقات علمى استفاده کنند. در این‌جا سعى مىشود رابطه آن‌دو با تحقیقات علمى و جایگاه هر یک در مراحل تحقیق توضیح داده شود.
جایگاه آمار در تحقیقات علمى و مراحل انجام دادن آن
تبیین واقعیت‌ها و حقایق و طبقه‌بندى آنها در قالب اعداد و ارقام از مشخصات علم آمار است و کار مطالعه و بررسى یک پدیده را نیز ساده مى‌کند.
در تعریف آمار گفته‌اند: آمار اصول و روش جمع‌آورى اطلاعات اولیه، مرتب و خلاصه کردن و نمایش دادن آنها و بالاخره تجزیهوتحلیل اطلاعات اولیه و استخراج نتایج را مورد بحث قرار مى‌دهد. (امین، فخرالسادات؛ روش‌هاى مقدماتى آمارى در روان‌شناسى و تعلیم و تربیت؛ ص 1). یا اینکه آمار مجموعه‌اى از فنون یا روش‌هاى ریاضى است که امر جمع‌آوری، تنظیم، تحلیل و تعبیر و تفسیر داده‌هاى عددى را انجام مى‌دهد (جان بست؛ روش‌هاى تحقیق در علوم تربیتى و رفتاری؛ ترجمه حسن پاشاشریفى و نرگس طالقانی؛ ص 286)؛ به همین دلیل در اکثر رشته‌هاى تحصیلى دانشگاهى چه در مقاطع کارشناسى و چه مقاطع بالاتر دانشجویان دروس آمار شامل آمار مقدماتى و استنباطى را مى‌خوانند.
نمونه‌گیری
گردآوری و طبقه‌بندی اطلاعات
تجزیهوتحلیل اطلاعات
تبیین و نمایش نتایج تحقیق
نمونه‌گیرى
بدان سبب آمار ضرورت پیدا مى‌کند که امکان مطالعه تمام افراد جامعه درخصوص پدیده مورد مطالعه وجود ندارد؛ بنابراین، محقق ناچار است قلمرو مطالعه خود را درباره افراد جامعه محدود کند و به‌جاى تمام افراد، تعدادى را که معرف کل آن جامعه باشد، انتخاب کند.
محقق براى انتخاب نمونه در مقابل سؤالات متعددى قرار مى‌گیرد که باید به آنها پاسخ دهد. یکى از سؤالات مهم این است که حداقل تعداد افراد نمونه چند نفر باشد تا او بتواند براساس مطالعه آنها، نتیجه‌گیرى خود را به کل جامعه تعمیم دهد و با ضریب اطمینان قریب به یقین مطمئن باشد که آنچه در نمونه یافته در جامعه آمارى مورد مطالعه نیز وجود دارد. طبیعى است باید تناسبى براى این کار بیابد؛ زیرا هر چه میزان تفاوت ویژگى‌ها در افراد جامعه و واریانس آن بیشتر باشد، حجم نمونه باید افزایش یابد و برعکس، روش‌هاى آمارى در نمونه‌گیرى مشکل محقق را حل مى‌نمایند.
گردآورى و طبقه‌بندى اطلاعات
در این مرحله نیز به آمار نیاز داریم؛ زیرا محقق بدون استفاده از آمار با حجم انبوهى از اطلاعات روبرو است که به خودى خود قابل استفاده نیست. از این‌رو، ناچار است جدول‌هاى توزیع فراوانى را تهیه نموده، اطلاعات را طبقه‌بندى و تلخیص کند.
تجزیهوتحلیل اطلاعات
محقق براى شناسایى ویژگى‌هاى پدیده‌ٔ مورد مطالعه یا روابط پدیدهها و متغیرها ناچار است از روش‌هاى آمارى استفاده کند و شاخص‌هاى مورد نیاز را محاسبه و برآورد نماید. شاخص‌هایى نظیر میانگین، میانه، نما یا مُد که مجموعاً به شاخص‌هاى گرایش به مرکز معروف هستند و نیز دامنه تغییر، واریانس و انحراف استاندارد که به شاخص‌هاى پراکندگی شهرت دارند، باید محاسبه و برآورد شوند تا محقق بتواند وضعیت متغیرها را در نمونه مورد مطالعه مشخص نماید و شناخت لازم را پیدا کند. همچنین، براى مطالعه روابط بین متغیرها، محقق ناگزیر است از روش‌هاى آمارى استفاده کند. تشخیص وجود یا عدم وجود رابطه و محاسبه میزان آن مستلزم استفاده از روش‌هاى آمارى هم‌بستگى است؛ زیرا از این طریق مى‌توان ضمن تشخیص رابطه، نوع و ضریب آن را محاسبه کرد. همین‌طور براى تشخیص روابط متغیرها در تحقیق استفاده از دیگر روش‌هاى آمارى نظیر خى 2 (مجذور کا)، آزمون T و تحلیل واریانس ضرورى است.
تبیین و نمایش نتایج تحقیق
علم آمار، روش‌هاى گرافیکى مناسبى را ابداع نموده که کار تبیین و توضیح نتایج تحقیق را ساده‌تر مى‌کند و اطلاعات زیادى را در قالب یک طرح گرافیکى خلاصه‌کرده، به نمایش مى‌گذارد. از روش‌هاى گرافیکى مورد استفاده، مى‌توان از منحنى‌هاى چند ضلعی، تجمعی، ستونى-افقی، ستونى-عمودی، ستونى-دوطرفه، ستونى-ترکیبى و نمودارهاى دایره‌اى یا شعاعى یا قطاعى نام برد.
ویژگى‌ها و قواعد
تحقیق علمى به عنوان فرآیند کشف مجهول و یافتن پاسخ براى مسئله یا مسابل، از ویژگى‌ها و قواعدى برخوردار است. که در ذیل بیان مىشود.
توسعه‌ای بودن
نظم داشتن
قابلیت تعمیم
واقعی بودن
صبرطلبی
نیاز به مدیریت واحد
اجتهادی بودن
قابلیت بررسی داشتن
تخصص‌طلبی
دقّت‌طلبی
قاعده تجاهل
جرأت‌طلبی
اصل بی‌طرفی
توسعه‌اى بودن
تحقیق علمى باید بر مسایلى تأکید کند که هنوز در قلمرو معرفتى بشر قرار نگرفته یا ابهاماتى درباره آن وجود دارد. طبعاً، اگر تحقیق علمى به این موضوع توجه نکند (در این بحث از منابع مختلف استفاده شده است؛ از جمله: نادری، عزت‌الله و مریم سیف نراقی؛ روش‌هاى تحقیق در علوم انسانى با تأکید بر علوم تربیتی؛ ص 40 - نبوی، بهروز؛ مقدمه‌اى بر روش تحقیق در علوم اجتماعی؛ ص 9)، کار جدیدى انجام نخواهد شد و چیزى بر معلومات بشر افزوده نخواهد گشت.
قابلیت بررسى داشتن
تحقیق علمى باید امکان‌پذیر و قابل اجرا باشد؛ یعنى باید بتوان ماهیت آن را شناسایى نمود؛ بنابراین در تحقیقاتى که ماهیت تجربى یا اجتماعى دارند، باید امکان مشاهده و اندازه‌گیرى و آزمایش وجود داشته باشد. برعکس، اگر تحقیق از سنخ معقولات باشد، باید با استفاده از روش‌هاى استدلال قیاسى و تمثیلى امکان اثبات آن وجود داشته باشد.
نظم داشتن
تحقیق علمى فرآیندى شامل مراحل منظم است؛ بنابراین، چون رعایت نظم و ترتیب در مراحل گوناگون تحقیق باعث به ثمر رسیدن آن با رعایت اصل صرفه‌جویى در زمان، بودجه، نیروى انسانى و امکانات و ابزارها مىشود و از همه مهم‌تر، گردآوری، طبقه‌بندی، تجزیهوتحلیل، استنتاج و شناخت دقیق مسئله را عملى و امکان‌پذیر مى‌سازد، باید هر نوع تحقیق علمى به گونه‌اى انتخاب شود که بتوان با رعایت نظم و ترتیب آن را به انجام رساند.
تخصص‌طلبى
انجام دادن تحقیق علمى مستلزم برخوردارى پژوهشگر از تخصص و تبحّر است. امروزه تحقیقات علمى از پیچیدگى‌هاى خاصى برخوردار است و روش‌هاى بکار گرفته شده در آنها نیز متنوع و پیچیده است؛ بنابراین، محقق باید از همه روش‌هاى متنوع و گسترده آگاهى داشته باشد و با تسلط بر آنها و استفاده از مهارت خود پژوهش موردنظر را انجام دهد؛ براى مثال، امروزه در تحقیقات علمى و از جمله تحقیقات مربوط به علوم تجربى و اجتماعى در سطح گسترده‌اى از آمار و رایانه استفاده مىشود. پس، محقق باید با مفاهیم و طرز بهره‌بردارى از این دانش‌ها آشنایى داشته باشد تا بتواند تحقیقى ارزشمند و قابل قبول را به‌انجام برساند.
قابلیت تعمیم
تحقیقات علمى معمولاً در قلمروهاى محدود انجام مىشود تا امکان کنترل، مشاهده و مطالعه وجود داشته باشد. با این حال، این قلمرو محدود به‌گونه‌اى مختلف مىشود که نتایج بدست‌آمده به کل جامعه تعمیم‌پذیر باشد؛ بنابراین، محقق ناچار است با رعایت ضوابط خاصى به مطالعه بخشى از جامعه که اصطلاحاً به آن نمونه مى‌گویند، بپردازد. نمونه با روش‌هاى آمارى انتخاب مىشود، به‌نحوى که معرف کل جامعه مورد مطالعه باشد.
دقّت‌طلبى
به‌منظور اطمینان از صحت نتایج و بدست آوردن شناخت واقعى از پدیده مورد مطالعه، رعایت دقت در مراحل مختلف کار و اطمینان از صحت مطالب امرى ضرورى است. محقق باید در کار تحقیق دقیق باشد و در هر مرحله کار انجام شده را به‌دقت مورد کنترل و بازبینى قرار دهد و از صحّت آن اطمینان حاصل نماید. دقت در مطالعه سوابق امر، دقت در برآورد حجم نمونه، دقت در گردآورى اطلاعات و کاربرى و تجزیهوتحلیل آن و دقت در تنظیم و نگارش گزارش تحقیق از ضروریات است. بعلاوه، براى اطمینان از صحت و دقت کار لازم است محقق هر مرحله‌اى را که انجام مى‌دهد مجدداً کنترل و بازبینى نماید، هرچند بیشترین دقت محقق باید صرف کنترل داده‌ها و اطلاعات گردآورى شده و طبقه‌بندى و تجزیهوتحلیل آن گردد، زیرا اطلاعات مبناى اصلى نتیجه‌گیرى و پیدا کردن شناخت و کشف مسئله است. با توجه به اهمیت دقت در کار تحقیق، توصیه مىشود حداقل یک بار فرد دیگرى از گروه تحقیق کار انجام شده را کنترل و بازبینى کند. نکته دیگر اینکه تدوین پرسشنامه و فعالیت پرسشگرى و کدگذارى و انتقال داده‌ها به رایانه (پانچ داده‌ها) و مانند آن نیز باید مورد مراقبت و کنترل و بازبینى قرار گیرد تا میزان خطا و اشتباه به حداقل ممکن کاهش یابد.
واقعى بودن
از آنجا که در هر تحقیق براى کشف واقعیت و حقیقت پدیدهها تلاش مىشود، محقق باید سعى نماید اطلاعاتى را که جمع‌آورى مى‌کند واقعیت و حقیقت داشته باشد و از امور ذهنى و تخیّلى پرهیز نماید. اگر این قاعده رعایت نشود، محقق نخواهد توانست واقعیت و حقیقت را کشف نموده، مسئله تحقیق را حل نماید؛ زیرا کشف واقعیت مستلزم در اختیار گرفتن داده‌ها و اطلاعات واقعى است.
قاعده تجاهل
این قاعده منسوب به کوویلیه جامعه‌شناس فرانسوى است و بر این نکته تأکید دارد که محقق باید به هنگام شروع و انجام دادن تحقیق، ذهنش از مسئله مورد بررسى خالى باشد و از هر گونه پیش‌داورى و قضاوت عجولانه و دخالت دادن تصورات و اطلاعات ناقص خود در کار تحقیق پرهیز نماید. رعایت این قاعده باعث مىشود تا محقق جریان طبیعى تحقیق را پیگیرى نموده، در چارچوب فرآیند تحقیق علمى اطلاعات مورد نیاز را گردآورى و تجزیهوتحلیل کند تا به شناخت واقعى دست یابد.
صبرطلبى
تحقیق علمى مستلزم سپرى شدن زمان است. اساساً انجام دادن هر یک از مراحل تحقیق به‌طور طبیعى نیازمند گذشت زمان است و نمى‌‌توان در آن عجله کرد. بعضى از تحقیقات علمى ماهیت تداومى دارد و زمان طولانى‌ترى را باید براى انجام دادن آن صرف کرد؛ براى مثال، مطالعه تحولات شخصیتّى انسان طى چندین سال یا مطالعه تغییراتى که در زمین کشاورزى بر اثر کشت پشت سرهم یا با آیش ایجاد مىشود ماهیت تداومى دارد؛ از این‌رو، محققى که دست به چنین تحقیقى مى‌زند باید بسیار صبور و بردبار باشد. گاه در کار تحقیقاتى موانع و مشکلاتى پیش مى‌آید و اوضاع بر وفق مراد محقق پیش نمى‌رود. موانع مالی، موانع تسهیلاتی، موانع نیروى انسانى و... از این نوع مشکلات است. در چنین شرایطى نیز محقق باید حوصله و بردبارى به خرج داده از ادامه کار مأیوس نشود؛ چون به هر حال کار تحقیقاتى بسادگى مقدور نیست و قطعاً با مشکلات همراه است.
جرأت‌طلبى
تحقیق علمى نیازمند جرأت و جسارت است. شجاعت در کار تحقیقاتى در دو جا لازم است: اول در برخورد با مشکلات و موانع و تهدیدهایى که در جریان تحقیق پیش مى‌آید؛ دوم در هنگام نوشتن یا ارائه گزارش تحقیق و اظهار نتایج آن. بعضى از تحقیقات در هنگام اجرا با مخاطراتى روبرو مىشود که نه تنها تحقیق، بلکه تندرستى محقق را نیز تهدید مى‌کند؛ مثلاً محققى که در آزمایشگاه میکروب‌شناسى یا بیمارى‌شناسى تحقیق مى‌کند خطر آلودگى تهدیدش مى‌نماید. در حقیقت از جان خود مایه مى‌گذارد تا واقعیتى را کشف کند و به گسترش قلمرو معرفتى کمک نماید.
در مرحله پایانى کار تحقیق و ارائه گزارش آن به‌خصوص در تحقیقاتى که در حوزه مسایل انسانی، فرهنگی، اجتماعى و سیاسى انجام مىشود شهامت لازم است، زیرا نتایج تحقیق ممکن است براى عده‌اى خوشایند نباشد و مقاومت‌هایى را باعث گردد؛ مثلاً ممکن است یک دولت یا حکومت از نتیجه تحقیقى ناراحت شود یا یک گروه دینى و مذهبى یا فرهنگى و اجتماعى از نتایج تحقیق راضى نباشد.
نیاز به مدیریت واحد
در تحقیقات گروهی، به‌ویژه آنهایى که از وسعت و ابعاد گسترده‌اى برخوردار هستند، لازم است مدیریت واحدى در کلیه مراحل تحقیق حضور داشته باشد تا بتواند مراحل تحقیق را به‌صورت منظم پیش ببرد و فعالیت‌هاى زیرمجموعه‌ها و گروه‌ها و افراد حاضر در تحقیق را هماهنگ نماید. این امر باعث جلوگیرى از بروز اغتشاش، سردرگمی، اختلاف‌نظر و تداخل در کار و سلامت جریان تحقیق و صرفه‌جویى را در کلیه زمینه‌ها باعث مىشود.
اصل بى‌طرفى
رعایت این اصل از سوى محقق ضرورى است. محقق انسان است و بنابراین ایده‌آل‌ها، آرزوها، باورها و عقاید خاص خود را دارد و به ارزش‌هاى خاصى نیز علاقه‌مند است؛ از این‌رو، جدا شدن از این وابستگى‌ها و دور نگه‌داشتن جریان تحقیق از تأثیرپذیرى آنها کارى مشکل است و همّت بالاى محقق را طلب مى‌کند. این مشکل به‌ویژه در تحقیقات مربوط به علوم انسانى و اجتماعى بیشتر وجود دارد.
در هر صورت، سلامت تحقیق مستلزم رعایت اصل بى‌طرفى است و محقق ناچار باید تحقیق خود را از قید این مسائل رها کند. در غیراین‌صورت، مراحل تحقیق به‌ویژه در تدوین فرضیه، گردآورى اطلاعات، تجزیهوتحلیل و نتیجه‌گیرى تحت تأثیر آنها قرار خواهد گرفت و نتایج دستکارى شده‌اى ارائه خواهد شد که فاقد اعتبار علمى است.
اجتهادى بودن
کار تحقیق باید به نتیجه‌اى منتهى شود که مبیّن ماهیت پدیده یا تشخیص رابطه بین پدیدهها و اشیاء باشد. به بیان دیگر، محقق باید در انتهاى کار و براساس نتایج حاصل شده توانایى ارائه نظریه‌اى را که چگونگى واقعیت و حقیقت را توضیح دهد، داشته باشد.
منبع: http://aftabir.com
- لینک منبع
تاریخ: چهارشنبه , 22 آذر 1402 (15:19)
- گزارش تخلف مطلب